Peki, Ya Şimdi Nereye? : Çocuklar İçin Dünya Tarihi

İlginç zamanlardan geçiyoruz malum; bir yanıyla tarih tekerrürden ibaret deyip yürümeye devam ediyoruz diğer yanıyla ise, bir daha kolayca görülemeyecek olaylara şahitlik edip kalakalıyoruz sanki. Durup anlamaya, sarsıntıyı atlatmaya hiç imkânımız olmadığından sistemli düşünmekle de bağımız zayıflıyor her gün. Bugün burada, tam bu anda yaşıyor olmak kader haline geliyor. “Coğrafya kaderdir” sözünü pek sık kullanıp anlamı üzerine pek az düşünüyoruz sanki.  Tarihi kimler yapar? Coğrafya ne işe yarar? Savaşlar, göçler, yıkılıp kurulmalar… Ve elbette sınıflar! Biz, büyük insanlık, nereden geldik, nereye ve nasıl gidiyoruz? Başka bir mümkünümüz yok mu? Sorulara cevap aramaya bir yerden başlamalı!

Herkesin aklında tarih ders kitaplarından ezberlemiş cümleler vardır muhakkak, öyle basmakalıptır ki bu cümleler, ilkokuldan liseye değin cümlenin içerdiği kelime sayısı bile değişmez. Oysa tarihi kavrayıp yorumlayışı, insanın dünyayı yorumlayışıdır aslında. Bu yüzden pek çok insanın dünyayı kavrayışı da tarih ders kitaplarındaki cümleler kadar derinliksiz, ezberedir. Çalakalem gerçekleri, ezbere neden-sonuçları bir kenara bırakıp farklı bir tarih yolculuğuna çıkacağız bugün Çocuklar İçin Dünya Tarihi ile. Taş baltalardan Galilei’ye, , İlk Haçlı Seferleri’nden Shakespeare’e, Tac Mahal’den Çar Deli Petro’ya, buhar makinesinden Hiroşima’ya ve nihayet bugüne ve yarına. Ekonomiyi, coğrafyayı, sınıfları, dini istenilen yerden ayrılabilecek başlıklar değil; birbirini inşa eden olgular olarak kavramamıza yardımcı olacak bir yolculuk bu.

Lavları püsküren bir volkanla başlıyor yolculuğumuz ardından ilk insanlar, ilk aletler, çağlar karşılıyor okuru. Ön Asya, Sümerler, Filistin’de neler oluyor? En önemli buluş ne? Peki Mohenjo Daro Şehri de nerede? Ardından Apollon’u tanıyoruz, demokrasiyi ve okulu öğrenip, efsaneler dinliyoruz. İsa’nın öyküsünü ve Pompei’i, Binbir Gece Masalları’nı, şövalyeleri… Mektupları, anlaşma ve savaşları. Bir yandan Avrupa’yı kırıp geçiren vebanın yayılışını diğer yandan insanlık tarihinin en önemli eserlerinin kaleme alınış öyküsünü. Otuz Yıl Savaşları ve keşifler oluyor sonraki durakta: Dünya çalkalanıyor. Sonrası tarih kitaplarında görmeye pek alışık olmadığımız gerçekler köle ticareti, dillerinde “Özgürlük, eşitlik, kardeşlik” sloganıyla isyan eden halklar, yayılan devrimler. Tarihin çarkını bambaşka bir yöne çeviren buhar makinesinin icadı ve peşi sıra gelen ekonomik değişimler. İç savaşlar, oy hakkının peşindeki kadınlar, sömürgecilik altında ezilen insanlar. Dünya Savaşları, tırmanan faşizm, büyüyen karanlık; Hiroşima’ya atılan bomba, Mao, Caz ve Rock’n Roll, Küba ve Yugoslavya… Üstelik bunlar yalnızca benim gözüme çarpan başlıklardan birkaçıydı. Çocuklar İçin Dünya Tarihi uzun ve derin bir yolculuğa çağırıyor okurunu, tarih kitaplarının yaptığından çok farklı bir şey yaparak hem de. Evet, ateşi bulan da toplama kampları da kuran da insandı. Kardeşlik diye haykıran da köle ticareti yapan da. Peki bu insanları birbirinden ayıran neydi; diğerini bu kadar karanlık kılan? İşte, bunu sorgulama imkânı tanıyor kitap okuruna, tarihin öylece kendiliğinden yazılan bir şey olmadığını anlatarak; iktisatla bağını kurarak. Ve pek çok tarih kitabının yaptığını yapıp, her birimiz İkinci Dünya Savaşı’ndan sonrasını gayet net hatırlıyoruz gibi davranmıyor. Asıl hikâyenin tam da oradan sonra başladığından söz ediyor. Bilgisayar teknolojileri, Sovyetlerin çözülüşü, sinema endüstrisi… Ve tüm bunların ardından daha insanca bir dünyayı kurmanın yollarını tartışıyor okuruyla.

Çocuklar İçin Dünya Tarihi ansiklopedik bir formda, bunun genç okurun gözünü korkutma ihtimali olduğunun farkındayım ama bu ihtimali bertaraf etmek için kapağı açmak yeterli olacaktır sanırım. Çizimler her dönemin yapılarını, giysilerini, alışkanlarını içeren ayrıntılarla dolu; her gün bir madde ya da bir bölümü inceleyerek bir masalın içine düşmek mümkün bu çizimlerle. Çizgi roman tarzına, konuşma balonlarına da sıkça yer verilmiş. Hiyeroglif ya da Yunan Alfabesi harfleriyle, sömürgecilik haritalarıyla, antlaşma metinleriyle de karşılaşıyorsunuz; Romeo ve Juliet’den diyaloglar ve Galilei’nin savunmasından parçalarla da. Binbir Gece Masalları, İlahi Komedya, Mona Lisa gibi eserler hakkında kısa değiniler… Martin Luter, Yusuf, Marx, Kubilay Han, Jeanne D’arc, Copernicus, Lenin, Anne Frank,… Çatalhöyük, Kudüs, Doğu Hindistan, Paris… Ateş, kanun, şehir, inanç, sefer, keşif, şirket, buhar, aşı, isyan, savaş… Başka ve gerçek bir tarih okuması yani; hem de sayfaların kenarında kavramları, çağların özelliklerini, gelişmelerin geçmişten aldıkları devri hatırlatan sevimli bir baykuş eşliğinde.

Devirleri icatları, savaşları barışları, efsaneleri gerçekleri, yapıp yıkışları; insanı ve tarihini kavramak için başucunda kalacak bir kitap Çocuklar İçin Dünya Tarihi. Yetişkinlerin de bilmediği onlarca şeyle karşılaşacağı muhakkak. Çocuklar İçin Dünya Tarihi Christer Öhman tarafından yazılıp, Jens Ahlbom ve Andres Nyberg tarafından resimlenmiş. Ayrıntı Yayınları- Dinozor Çocuk tarafından yayımlanan kitap, Ali Arda tarafından çevrilmiş.